poniedziałek, 19 maja 2014

Działo się działo! Stanisław Wilczyński

Stanisław Wilczyński, syn Jana i Heleny z domu Bobulskiej, urodził się 12 stycznia 1908 r. w Witkowie Starym, w majątki Wilczyn, na Ukrainie. Uczył się rzeźby u prof. Leopolda Fleischmanna, malarstwa u profesorów Molzmullera i Rosena. Malował dekoracje teatralne, pracował przy polichromii katedry ormiańskiej we Lwowie. Próbował swoich sił w amatorskim ruchu teatralnym. 
Brał udział w kampanii wrześniowej, a po klęsce organizował komórkę Związku Walki Zbrojnej (XI`39 - 07`40). W lipcu 1940 r. zostaje aresztowany w Jarosławiu i osadzony w więzieniu w Tarnowie, skąd przewieziono go do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen (nr.obozy 29093). W grudniu 1940 r., w transporcie więźniów zostaje wysłany do Dachau (nr.obozowy 22397). W obozie pracuje w najcięższych komandach. Przetrwanie umożliwiają mu umiejętności artystyczne - projektuje meble, rzeźbi na zlecenie, rysuje.  Jest również pomysłodawcą szopek bożonarodzeniowych.  Od 1942 do 1944, więźniowie wystawiają szopki, a Stanisław Wilczyński jest ich reżyserem, scenografem, dekoratorem oraz występuje w nich jako aktor (na podstawie korespondencji, wspomnień, publikacji prof. Teodora Musioła, redaktora A. Kulisiewicza). Po wyzwoleniu obozu w Dachau, Stanisław Wilczyński współorganizuje zespół artystyczny Teatru Polskiego im. Juliusza Słowackiego w Augsburgu - premiera 27 sierpnia 1946 r. 
Gustaw Morcinek, spektakl "Zaczarowane koło" J. Rydla, w swych "Listach spod Morwy" wspomina:
"Wszelkie dekoracje robione ukradkiem była to robota Staszka WIlczyńskiego". Ukoronowaniem wędrówki Teatru Polskiego  po ośrodkach polonijnych jest karta uczestnictwa Stanisława Wilczyńskiego w Zrzeszeniu Artystów Polskich w Monachium
Do Polski wraca St. Wilczyńskie 2 czerwca 1947 r. Za namową inż. architekta Aleksandra Wojny, Tomaszowianina, postanawia pozostać w Tomaszowie Mazowieckim
43 lata życia "profesora" , bo tak ciepło do niego zwracano się, to życie miastem, które wybrał i które bardzo pokochał. 
W 1948 roku powstaje amatorski "Teatr Włókniarzy" w Robotniczym Domu Kultury. Liczący tylko 48 osób zespół, rozrasta się do grupy 210 stałych członków i funkcjonuje do września 1952 r. Równolegle działają różne zespoły świetlicowe dla dzieci, młodzieży i dorosłych - recytacje, taniec, śpiew (Teatr Chemików, Zespół przy Fabryce Filców Technicznych, Zespół przy Zakładach Przemysłu Włókienniczego "Mazovia"). Lata pracy Stanisława Wilczyńskiego w PKS Tomaszów Mazowiecki i w Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego "Cepelia"  wypełnione są aktywną działalnością społeczną. Wolne od pracy chwile, profesor wypełnia malowaniem pejzaży Tomaszowa i jego okolic, każdą dostępną mu techniką.
Projektuje i wydaje kartki okolicznościowe - świąteczne, pejzaże, o tematyce obozowej. Pisze wiersze i muzykę do widowisk.  Utrzymuje liczne kontakty z przyjaciółmi z obozu w Dachau, czego dowodem jest liczna korespondencja, jak i publikacje na łamach prasy polskiej i zagranicznej oraz udokumentowane spotkania.
Umiera 14 lutego 1990 roku zostawiając ogromny dorobek i wielki wkład w rozwój kultury powojennego Tomaszowa Mazowieckiego.

materiały źródłowe: 


  • archiwum rodzinne, 
  • kronika Teatru Włókniarzy.